صیغه محرمیت؛ ضوابط و نکات مهم عقد موقت در فقه شیعه
صیغه محرمیت یا عقد موقت، یکی از اشکال ازدواج در فقه شیعه است که زن و مرد در آن، با توافق بر سر مدت و مهریه مشخص، بدون نیاز به طلاق رسمی از یکدیگر جدا می‌شوند. در این مدل عقد، رعایت شرایط صیغه محرمیت (شامل نبود موانع شرعی برای زن یا اجازه ولی در صورت باکره بودن او)، تنظیم مهریه صیغه محرمیت پیش از اجرای صیغه و رعایت عده صیغه محرمیت پس از اتمام عقد ضروری است. در برخی موارد، به‌منظور تضمین حقوق مالی زن و تعیین تکلیف نسبت فرزند در صورت بارداری، ثبت رسمی صیغه محرمیت در دفاتر ازدواج نیز انجام می‌شود. در ادامه، به بیان ابعاد مختلف این عقد موقت و نکات کلیدی آن می‌پردازیم.
۱. چیستی صیغه محرمیت در فقه شیعه
-
صیغه محرمیت یا عقد موقت در فقه شیعه، ازدواجی با مدت زمان محدود است که مهریه از همان ابتدا تعیین می‌شود و پس از اتمام مدت عقد، نیاز به طلاق رسمی وجود ندارد.
-
در صورت رابطه زناشویی طی عقد، رعایت عده صیغه محرمیت برای زن الزامی بوده و مدت این عده عموماً دو دوره قاعدگی یا ۴۵ روز برای زنانی که عادت ماهیانه منظم ندارند، در صورت بارداری هم تا زمان تولد فرزند ادامه می‌یابد.
-
گاه از صیغه محرمیت به‌عنوان راهی برای کاهش روابط نامشروع یا سهولت سفر خانوادگی استفاده می‌شود، اما باید توجه داشت که تمام ضوابط فقهی این مدل عقد باید رعایت شود تا از نظر شرعی صحیح باشد.
نکته: در مذاهب دیگر اسلام، نگاه به عقد موقت متفاوت است. این مسئله در فقه شیعه مشروعیت دارد.
۲. شرایط صیغه محرمیت؛ الزامات فقهی و قانونی
شرایط صیغه محرمیت یا ازدواج موقت در فقه شیعه عبارت‌اند از:
-
تعیین مهریه
-
پیش از اجرای صیغه، میزان و نوع مهریه (پول، اموال یا خدمات) باید مشخص گردد؛ در غیر این صورت عقد باطل است.
-
-
تعریف مدت عقد
-
طول عقد (چند ساعت، روز، ماه یا سال) باید واضح باشد تا با عقد دائم اشتباه نشود.
-
-
نبود موانع شرعی
-
زن نباید در عده ازدواج قبلی باشد. در صورت باکره بودن، نیاز به اجازه پدر یا جد پدری است (طبق فتواهای بسیاری از مراجع).
-
-
رضایت طرفین
-
نبود اکراه در قبول صیغه ضروری است و زن و مرد باید با آگاهی و تمایل قلبی وارد این عقد شوند.
-
نکته: برخی افراد تصور میکنند در عقد کوتاه‌مدت مهریه اهمیتی ندارد؛ حال آن‌که بدون مهریه، عقد از نظر شرعی صحیح نخواهد بود.
**۳. مهریه صیغه محرمیت؛ نقش اصلی در عقد موقت
-
مهریه صیغه محرمیت یکی از ارکان اساسی عقد موقت است و می‌تواند شامل پول نقد، طلا، ملک یا هر مال باارزش مورد توافق طرفین باشد.
-
اگر در طول عقد مرد از ادامه عقد انصراف دهد (بذل مدت)، وضعیت پرداخت مهریه بستگی به توافق ابتدایی یا قوانین فقهی دارد که غالباً مهریه کامل یا بر اساس استفاده از مدت ازدواج تعیین می‌شود.
-
در صورت ثبت رسمی عقد موقت، زن با استناد به سند رسمی می‌تواند مهریه را از مراجع قضایی طلب کند.
نکته: تعیین مهریه منصفانه و قابل پرداخت از مهم‌ترین عواملی است که در طول عقد از تنازعات مالی پیشگیری می‌کند.
۴. ثبت رسمی صیغه محرمیت و فواید آن برای زوجین
-
ثبت رسمی صیغه محرمیت در دفاتر رسمی ازدواج، اقدامی است که زوجین می‌توانند برای تضمین حقوق مالی و قانونی خود انجام دهند، هرچند الزامی نیست مگر در مواردی مانند باردار شدن زن.
-
با این کار، در صورت بروز اختلاف یا مطالبه مهریه، وجود سند رسمی روند قضایی را ساده‌تر می‌کند و از مشکلاتی مانند انکار رابطه زناشویی جلوگیری می‌نماید.
-
در صورت عدم تمایل به ثبت رسمی، عقد موقت از نظر فقهی ایرادی ندارد؛ اما احتمالاً اثبات حقوق مالی زن و وضعیت فرزند (در صورت بارداری) دشوار می‌شود.
نکته: سند عقد موقت معمولاً در شناسنامه درج نمی‌شود، بلکه دفترخانه سند جداگانه‌ای برای عقد موقت صادر می‌کند.
۵. عده صیغه محرمیت پس از پایان مدت عقد موقت
-
چنانچه در طول صیغه محرمیت رابطه زناشویی برقرار شود، با انقضای مدت یا بذل مدت توسط مرد، زن باید عده صیغه محرمیت را رعایت کند.
-
مدت عده معمولاً دو دوره قاعدگی یا ۴۵ روز (برای زنانی که سیکل منظم ندارند) است و اگر زن باردار شده باشد، عده تا زمان تولد فرزند ادامه دارد.
-
در صورت عدم رابطه جنسی، رعایت عده ضروری نیست و زن می‌تواند بلافاصله بعد از اتمام عقد موقت وارد عقد بعدی شود.
نکته: عدم رعایت عده، از نظر فقهی می‌تواند عقد بعدی را باطل کند و مشکلات شرعی و اخلاقی ایجاد نماید.
جمع‌بندی
صیغه محرمیت یا عقد موقت در فقه شیعه، روشی است که زن و مرد با تعیین مهریه و مدت عقد، بدون نیاز به طلاق پس از پایان زمان توافق‌شده از یکدیگر جدا می‌شوند. برای این منظور، شرایط صیغه محرمیت نظیر نبود موانع شرعی برای زن، رضایت دو طرف و تعیین دقیق مهریه باید رعایت شود. در صورت تمایل، ثبت رسمی صیغه محرمیت در دفاتر رسمی امکان‌پذیر است تا حقوق مالی زن و وضعیت فرزند (در صورت بارداری) محفوظ بماند. همچنین، زن در صورت رابطه زناشویی در زمان عقد، پس از پایان عقد مکلف به رعایت عده صیغه محرمیت است.