احکام صیغه ساعتی؛ چارچوب شرعی و اجرای عقد موقت کوتاه‌مدت در اسلام
احکام صیغه ساعتی یا عقد موقت با مدت زمانی بسیار کوتاه (معمولاً چند ساعت تا چند روز) از منظر فقه شیعه، دارای اصول و ضوابطی است که باید رعایت شود تا صحت شرعی آن تضمین گردد. در این مدل از عقد موقت، تعیین مهریه و مدت عقد پیش از اجرای صیغه الزامی بوده و امکان ثبت رسمی احکام صیغه ساعتی در دفاتر رسمی ازدواج، در صورت توافق دو طرف یا بارداری زن، وجود دارد. همچنین، پس از اتمام عقد، در صورت برقراری رابطه زناشویی، رعایت عده احکام صیغه ساعتی بر عهده زن خواهد بود. در ادامه، به بررسی شرایط احکام صیغه ساعتی، مدارک احکام صیغه ساعتی و اهمیت رعایت این موارد می‌پردازیم.
۱. چیستی و جایگاه احکام صیغه ساعتی در فقه شیعه
-
احکام صیغه ساعتی ناظر بر نوعی ازدواج موقت است که زمان عقد آن، به‌صورت بسیار کوتاه (چند ساعت یا حداکثر چند روز) تعیین می‌شود.
-
در این نوع عقد، تمام ضوابط ازدواج موقت (از جمله مهریه، مدت عقد، نبود موانع شرعی) لازم‌الاجرا بوده و نباید مغایرتی با مبانی فقهی داشته باشد.
-
برخی افراد با اهدافی مانند جلوگیری از روابط غیرشرعی یا تسهیل معاشرت در سفرها از این عقد کوتاه‌مدت استفاده میکنند؛ ولی باید توجه داشت که شرایط احکام صیغه ساعتی از نظر فقهی تفاوتی با دیگر انواع عقد موقت ندارد.
نکته: تعیین مهریه لازم است حتی اگر مدت عقد بسیار کوتاه در نظر گرفته شود.
۲. شرایط احکام صیغه ساعتی و نکات شرعی مهم
شرایط احکام صیغه ساعتی در اصل همان شرایط ازدواج موقت است و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
-
تعیین مهریه
-
پیش از اجرای صیغه، مبلغ یا نوع مهریه باید به‌طور روشن توافق شود.
-
-
تعیین دقیق مدت
-
در احکام صیغه ساعتی، زمان عقد معمولاً کوتاه است؛ اما باید به‌طور صریح (مثلاً ۵ ساعت یا ۲۴ ساعت) ذکر شود.
-
-
نبود موانع شرعی
-
زن نباید در عده عقد قبلی باشد و اگر دختر باکره است، طبق فتوای بسیاری از مراجع، اجازه ولی نیاز است.
-
-
رضایت کامل دو طرف
-
هیج‌گونه اکراه یا اجبار در عقد موقت پذیرفته نیست.
-
نکته: برخی مراجع فقهی درباره صحت عقود بسیار کوتاه (مثلاً صیغه چندساعته) دیدگاه‌های متفاوتی دارند؛ مشاوره با کارشناس مذهبی توصیه می‌شود.
۳. مدارک احکام صیغه ساعتی برای ثبت رسمی عقد موقت کوتاه‌مدت
در صورت تمایل به ثبت رسمی احکام صیغه ساعتی در دفاتر رسمی ازدواج، ارائه مدارک احکام صیغه ساعتی ضروری است:
-
اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زن و مرد
-
اجازه ولی در صورت باکره بودن زن
-
تعیین مهریه و مدت عقد (مثلاً چند ساعت یا چند روز)
-
گواهی عدم بارداری (در صورت درخواست دفترخانه)
-
عدم وجود ازدواج دائم یا عده (زن نباید متأهل باشد یا در عده ازدواج قبلی)
نکته: عدم ثبت رسمی مانع شرعی ندارد؛ اما اگر زن باردار شود یا دو طرف درباره حقوق مالی دچار اختلاف شوند، سند رسمی مفید خواهد بود.
۴. ثبت رسمی احکام صیغه ساعتی و فواید آن برای زوجین
-
ثبت رسمی احکام صیغه ساعتی در دفترخانه رسمی ازدواج موجب می‌شود حقوق مالی زن مانند مهریه بهتر حفظ شود و اگر زن در مدت عقد باردار شود، وضعیت فرزند از نظر قانونی مشخص گردد.
-
برخی زوجین موقت به دلیل کوتاه بودن مدت عقد، نیازی به ثبت رسمی نمی‌بینند؛ اما در صورت توافق دو طرف یا ضرورت قانونی (مثلاً بارداری زن)، توصیه می‌شود سند رسمی هم صادر شود.
-
دفاتر رسمی ازدواج در چارچوب قوانین، از زوجین هویت و گواهی‌های لازم را دریافت کرده و عقد کوتاه‌مدت را به‌صورت قانونی ثبت میکنند.
نکته: در بیشتر موارد، درج این عقد در شناسنامه انجام نمی‌گیرد و سند جداگانه‌ای صادر می‌شود تا حریم خصوصی طرفین حفظ شود.
۵. عده احکام صیغه ساعتی و رعایت آن پس از پایان عقد موقت
-
پس از اتمام زمان عقد در احکام صیغه ساعتی، اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد، زن ملزم به رعایت عده احکام صیغه ساعتی است.
-
عده احکام صیغه ساعتی همان عده ازدواج موقت بوده و دو دوره قاعدگی یا ۴۵ روز تعریف می‌شود. اگر زن باردار شود، عده تا زمان تولد فرزند ادامه دارد.
-
در صورت نداشتن رابطه جنسی، زن می‌تواند بلافاصله بعد از اتمام عقد، وارد عقد کوتاه‌مدت دیگری شود و رعایت عده لازم نیست.
نکته: رعایت عده از احکام واجب شرعی است و تخطی از آن می‌تواند عقدهای بعدی را از نظر فقهی باطل سازد.
جمع‌بندی
احکام صیغه ساعتی در فقه شیعه بر پایه تعیین مهریه و مدت عقد، نبود موانع شرعی (از جمله عده برای زن یا رضایت ولی در صورت باکره بودن) و رضایت طرفین است. برای ثبت رسمی، مدارک احکام صیغه ساعتی مانند کارت ملی و شناسنامه تحویل داده می‌شود. اگر زن باردار شود یا دو طرف تمایل داشته باشند، ثبت رسمی احکام صیغه ساعتی در دفاتر رسمی انجام شده و به صدور سند معتبر می‌انجامد. در صورت برقراری رابطه جنسی، زن موظف به رعایت عده احکام صیغه ساعتی (دو دوره قاعدگی یا ۴۵ روز) است. رعایت این اصول در کنار توجه به قوانین شرعی و اخلاقی، ضمانت امنیت و اعتبار عقد کوتاه‌مدت را برای طرفین فراهم می‌کند.