ازدواج موقت از نظر اسلام؛ آشنایی با چارچوب شرعی و حقوقی
ازدواج موقت از نظر اسلام یا متعه یکی از انواع عقد در فقه شیعه است که زن و مرد با تعیین مدت و مهریه مشخص در طول این مدت بدون نیاز به طلاق به یکدیگر محرم می‌شوند. پس از پایان مدت، نیاز به طلاق رسمی نیست. بااین‌حال، لازم است شرایط ازدواج موقت در اسلام (از جمله نبود موانع شرعی برای زن، تعیین مهریه و رضایت دو طرف) به‌خوبی رعایت شود. همچنین، در صورت تمایل یا ضرورت، ثبت رسمی ازدواج موقت در اسلام در دفاتر رسمی قابل انجام بوده و پس از پایان عقد، زن ملزم به رعایت عده ازدواج موقت در اسلام خواهد بود. در ادامه، به بیان جزئیات کلیدی این فرایند می‌پردازیم.
۱. شرایط ازدواج موقت در اسلام و لزوم رعایت آن
- تعیین مهریه و مدت
در ازدواج موقت از نظر اسلام، پیش از اجرای صیغه باید مهریه (مبلغ یا مال) و مدت عقد (ساعت، روز یا ماه) مشخص شود. - نبود موانع شرعی
زن نباید در عده ازدواج قبلی باشد. در صورت باکره بودن زن، اغلب مراجع فقهی نیاز به اجازه ولی را مطرح میکنند. - رضایت دو طرف
مرد و زن باید به دور از اجبار و اکراه، با رضایت کامل وارد عقد موقت شوند. - قرائت درست صیغه
صیغه می‌تواند به زبان عربی یا فارسی بیان شود، به شرط آنکه معنا و مفهوم آن در چارچوب شرعی صحیح باشد.
نکته: رعایت دقیق شرایط ازدواج موقت در اسلام باعث می‌شود عقد از نظر شرعی و فقهی مورد تأیید قرار گیرد و مشکلات بعدی ایجاد نشود.
۲. مهریه ازدواج موقت در اسلام و تأثیر آن در حقوق مالی زن
- مهریه در عقد موقت
یکی از ارکان اصلی در ازدواج موقت از نظر اسلام تعیین مهریه پیش از اجرای صیغه است. عدم تعیین مهریه باعث بطلان عقد موقت می‌شود. - توافق بر نوع مهریه
مهریه می‌تواند پول نقد، طلا، ملک یا هر مال باارزش دیگری باشد که بین دو طرف توافق شده است. - امکان مطالبه مهریه
زن بعد از اجرای صیغه (و حتی اگر مرد از ادامه عقد صرف‌نظر کند)، می‌تواند مهریه خود را بر اساس توافق ابتدایی مطالبه نماید.
نکته: درج مهریه ازدواج موقت در اسلام در هنگام ثبت رسمی عقد موقت، مطالبه حقوقی آن را در آینده تسهیل خواهد کرد.
۳. ثبت رسمی ازدواج موقت در اسلام؛ فواید و ضرورت‌ها
- حفظ حقوق مالی و تعیین نسب فرزند
در صورتی که زن باردار شود یا زوجین توافق کنند، ثبت رسمی ازدواج موقت در اسلام در دفاتر رسمی ازدواج توصیه می‌شود تا حقوق مالی زن (مهریه، نفقه در صورت توافق) و حقوق فرزند تضمین شود. - کاهش مشکلات حقوقی
در صورت بروز اختلاف میان طرفین، وجود سند رسمی می‌تواند فرایند قضایی را ساده‌تر کرده و از چالش‌های اثبات رابطه زناشویی جلوگیری کند. - ضرورت در بارداری زن
قانون ثبت ازدواج موقت را در صورت باردار شدن زن ضروری می‌داند تا فرزند از حقوق قانونی برخوردار شود.
نکته: برخی افراد به‌اشتباه تصور میکنند ثبت رسمی تنها در عقد دائم اهمیت دارد؛ حال آنکه ثبت رسمی ازدواج موقت در اسلام در موارد خاص بسیار حیاتی است.
۴. عده ازدواج موقت در اسلام پس از پایان عقد
- مفهوم عده
در ازدواج موقت از نظر اسلام، اگر در طی عقد رابطه زناشویی برقرار شود، پس از پایان مدت عقد، زن باید مدتی را تحت عنوان عده ازدواج موقت در اسلام رعایت کند. - مدت عده
معمولاً دو دوره قاعدگی (یا ۴۵ روز برای زنانی که قاعدگی منظم ندارند) در نظر گرفته می‌شود و در صورت بارداری، عده تا زمان تولد فرزند ادامه دارد. - حالت بدون رابطه جنسی
اگر در طول عقد موقت رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، زن نیازی به عده ندارد.
نکته: نادیده گرفتن عده ازدواج موقت در اسلام می‌تواند عقدهای بعدی را از نظر شرعی باطل سازد.
۵. پایان عقد موقت و فسخ زودهنگام
- اتمام زمان عقد
در حالت طبیعی، پس از طی مدت تعیین‌شده، عقد موقت به‌صورت خودکار پایان می‌یابد. - بذل مدت و فسخ
اگر مرد تمایل داشته باشد زودتر از موعد رابطه را تمام کند، می‌تواند زمان باقیمانده از عقد را به زن ببخشد که در زبان فقهی «بذل مدت» خوانده می‌شود. - تکلیف مهریه
در صورت فسخ زودتر از موعد، مهریه بر اساس توافق ابتدایی تعیین تکلیف می‌شود و زن باید عده را در صورت رابطه جنسی رعایت کند.
نکته: «فسخ» در عقد موقت با باطل شدن تفاوت دارد؛ در فسخ، عقد از ابتدا درست بوده ولی زودتر از موعد پایان می‌یابد.
جمع‌بندی
ازدواج موقت از نظر اسلام دارای ضوابط و شرایط خاصی است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، تعیین مهریه ازدواج موقت در اسلام و مدت عقد پیش از اجرای صیغه، نبود موانع شرعی (مثل عده ازدواج قبلی) و رضایت کامل دو طرف است. پس از اتمام مدت، اگر رابطه جنسی برقرار شده باشد، زن موظف به رعایت عده ازدواج موقت در اسلام می‌باشد و در صورت بارداری زن یا توافق طرفین، ثبت رسمی ازدواج موقت در اسلام در دفاتر رسمی ضروری خواهد بود. این موارد، ازدواج موقت را از هرگونه اشکال فقهی و حقوقی مصون نگه می‌دارد.