ازدواج موقت از دیدگاه اسلام؛ مبانی فقهی و شروط اساسی
ازدواج موقت از دیدگاه اسلام در مکتب شیعه به رسمیت شناخته می‌شود و با تعیین مهریه و مدت عقد، زن و مرد وارد رابطه موقت می‌شوند که پس از پایان زمان تعیین‌شده، نیازی به طلاق ندارد. از نظر فقهی، شرایط ازدواج موقت از دیدگاه اسلام شامل عدم وجود موانع شرعی (عده برای زن، اجازه ولی در صورت باکره بودن) و رضایت کامل طرفین است. در صورت تمایل، ثبت رسمی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام در دفاتر رسمی امکان‌پذیر است تا حقوق مالی زن بهتر حفظ شود و در صورت بارداری، وضعیت فرزند مشخص باشد. همچنین، پس از اتمام مدت عقد، در صورت برقراری رابطه زناشویی، زن ملزم به رعایت عده ازدواج موقت از دیدگاه اسلام است. در ادامه، به تشریح نکات کلیدی و ابعاد مختلف این نوع ازدواج می‌پردازیم.
۱. چیستی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام (مکتب شیعه)
-
ازدواج موقت از دیدگاه اسلام (فقه شیعه) نوعی عقد محدود به مدت مشخص است که زن و مرد با تعیین مهریه وارد آن می‌شوند و پس از پایان زمان، نیاز به طلاق ندارد.
-
این مدل از ازدواج به‌عنوان راهی شرعی برای ارتباط موقتی زن و مرد مطرح می‌شود تا از روابط نامشروع جلوگیری شود یا در موارد خاص (مثل مسافرت با محرمیّت موقت) مفید واقع شود.
-
در مذاهب دیگر اسلامی، نگاه به این مدل از ازدواج متفاوت است و ممکن است مشروعیت نداشته باشد.
نکته: در عقد موقت، تعیین مهریه پیش از اجرای صیغه الزامی است و بدون آن، عقد از نظر شرعی باطل تلقی می‌شود.
۲. شرایط ازدواج موقت از دیدگاه اسلام و ضوابط فقهی
شرایط ازدواج موقت از دیدگاه اسلام در فقه شیعه عبارت‌اند از:
-
تعیین مهریه و مدت
-
مهریه (مال، پول، شیء ارزشمند) و بازه زمانی عقد باید پیش از اجرای صیغه کاملاً مشخص شوند.
-
-
نبود موانع شرعی
-
زن نباید در عده ازدواج قبلی باشد و اگر باکره باشد، طبق نظر بسیاری از مراجع، نیاز به اجازه پدر یا جد پدری دارد.
-
-
رضایت دو طرف
-
طرفین (زن و مرد) باید به دور از اجبار یا اکراه، تمایل کامل به این عقد داشته باشند.
-
-
تلفظ درست صیغه
-
صیغه می‌تواند به عربی یا فارسی بیان شود، به شرط انتقال صحیح معنا.
-
نکته: علاوه بر این موارد، زن یا مرد متأهل (در برخی شرایط) با محدودیت‌ها و فتاوای مختلفی روبه‌رو هستند.
۳. ثبت رسمی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام؛ فواید و الزامات
-
ثبت رسمی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام ضرورت شرعی ندارد مگر در شرایطی مانند باردار شدن زن یا توافق دو طرف، اما در صورت ثبت، حقوق مالی زن (مهریه) به شکل قانونی مستند می‌شود.
-
ثبت در دفاتر رسمی، مخصوصاً در مورد عقدهای طولانی‌مدت یا بارداری، از مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند و وضعیت فرزند را شفاف می‌سازد.
-
برخی زن و مرد به دلیل حفظ حریم خصوصی ممکن است ثبت رسمی را انجام ندهند، ولی در صورت بروز اختلافات (مانند مطالبه مهریه)، اثبات رابطه دشوار می‌شود.
نکته: در صورت تمایل به ثبت رسمی، مدارکی چون شناسنامه و کارت ملی زن و مرد و در صورت باکره بودن زن، اجازه ولی الزامی است.
۴. عده ازدواج موقت از دیدگاه اسلام و ضرورت رعایت آن
-
عده ازدواج موقت از دیدگاه اسلام حکمی قطعی است که اگر در طی مدت عقد رابطه زناشویی برقرار شده باشد، پس از پایان زمان عقد، زن ملزم به رعایت آن خواهد بود.
-
معمولاً عده در عقد موقت برابر با دو دوره قاعدگی برای زنان عادت‌مند است یا ۴۵ روز برای زنان بدون قاعدگی منظم، و در صورت بارداری، عده تا تولد فرزند ادامه دارد.
-
عدم رعایت عده، عقود بعدی را از منظر فقهی باطل می‌کند و منجر به اختلال در تعیین نسب فرزند می‌شود.
نکته: اگر طی عقد رابطه زناشویی شکل نگرفته باشد، زن نیازمند رعایت عده نیست و می‌تواند بلافاصله عقد دیگری داشته باشد.
۵. پایان عقد موقت و بذل مدت
-
پایان عقد موقت به‌طور طبیعی با اتمام زمان مشخص‌شده صورت می‌گیرد.
-
بذل مدت حالتی است که مرد می‌تواند پیش از اتمام زمان، مدت باقی‌مانده را به زن ببخشد و عقد را زودتر خاتمه دهد.
-
در صورت فسخ یا بذل مدت، تکلیف مهریه و عده همچنان بر اساس توافق اولیه یا ضوابط فقهی تعیین می‌شود.
نکته: بذل مدت با باطل بودن عقد تفاوت دارد و در حالت اول عقد صحیح بوده ولی پیش از موعد پایان یافته است.
جمع‌بندی
ازدواج موقت از دیدگاه اسلام در فقه شیعه با تعیین مهریه و مدت عقد اجرا می‌شود. قبل از خواندن صیغه، مهریه باید شفاف باشد و زن نباید در عده عقد قبلی باشد. در صورت تمایل دو طرف، ثبت رسمی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام در دفاتر رسمی می‌تواند حقوق مالی زن (مانند مهریه) را تضمین و وضعیت فرزند را در صورت بارداری روشن کند. در پایان مدت عقد، اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد، زن ملزم به رعایت عده ازدواج موقت از دیدگاه اسلام است تا از نظر فقهی و اخلاقی، مشکلاتی برای ازدواج‌های بعدی پیش نیاید.